Lefkas, een eiland apart

Lefkas is een eiland, maar tegelijk is het ook een deel van het vasteland. Sommige deskundigen zeggen dat Lefkas in het uiterste noorden altijd al met het vasteland verbonden geweest is door een smalle landtong. Volgens deze theorie zouden vroegere bewoners, waarschijnlijk Korinthische kolonisten, omstreeks 600 v.Chr., door die landtong een breed kanaal gegraven hebben. De bewoners beroepen zich erop dat Lefkas het thuisland van Odysseus is. Het oude verhaal vertelt echter dat deze held uit de oudheid op het eiland Ithaka woonde; even ten zuiden van Lefkas ligt een eiland dat zo heet. De Lefkadieten laten zich daardoor niet uit het veld slaan en beweren dat hun eiland eerst Ithaki heette. Ten gevolge van een natuurramp zouden de nakomelingen van Odysseus het eiland hebben moeten verlaten. Zij zouden zich op dat zuidelijker gelegen eiland gevestigd hebben en de oude naam Ithaka meegenomen hebben naar hun nieuwe woongebied.

Een Duitse archeoloog, Dörpfeld, heeft in het begin van onze eeuw opgravingen gedaan op Lefkas. En hij meende ontdekt te hebben dat de redenering van de mensen van Lefkas wel eens waar zou kunnen zijn. Toch betwijfelen de meeste archeologen de theorie van Dörpfeld, hoe sneu dat ook is voor de Lefkadieten. Lefkas is betrekkelijk klein en zo indrukwekkend mooi dat het eigenlijk vreemd is, dat er weinig toerisme voorkomt. Het is er prachtig groen, net als op de overige eilanden in de Ionische Zee. Dat is te danken aan het feit dat het aan de westkant van Griekenland meer regent dan in de rest van het land. Maakt u zich daarover echter geen zorgen; de regen valt vrijwel uitsluitend in de winter.

Verder is het contrast tussen de oost- en westkust van Lefkas opvallend. De westkust bestaat uit hoge, steile, grillige rotsklippen, afgewisseld door fraaie zandstranden terwijl u aan de oostkust veelal rustige havendorpjes aantreft met daartussen kiezelstranden, met hier en daar bomen voor natuurlijke schaduw. Een druk bezochte plaats hier is Nidri. Staande aan de oostkust zult u, net als wij, gefascineerd zijn door alle eilandjes tussen Lefkas en het Griekse vasteland, zover uw oog reikt. Het binnenland van Lefkas is bergachtig en wie een tocht maakt naar de hooggelegen bergdorpen, zal beamen dat het lijkt of de tijd hier stil is blijven staan. Steile, stille straatjes slingeren tussen oeroude witte huisjes en kerken door.

Geschiedenis

De geschiedenis van Lefkas begint in 640 v.Chr. Van dat jaar is bekend dat Korinthiërs een kolonie hadden op Lefkas. Korinthe was al heel vroeg een zeer machtige stad, die haar invloed deed gelden zowel in de Peloponnesos, als op de Ionische eilanden, dus ook op Lefkas. Er was toen nog geen sprake van een Griekse eenheidsstaat. Elke stad of streek was onafhankelijk, zo ook Lefkas. Toch voelden alle inwoners, van wat nu Griekenland heet, zich ook toen al sterk met elkaar verbonden in cultureel opzicht. Die eensgezindheid bleek toen, omstreeks 500 v.Chr., Perzië een zeer sterk rijk werd en aangrenzende gebieden inpalmde. Daardoor liepen ook de Griekse koloniën aan de westkust van Klein Azië , het tegenwoordige Turkije, gevaar. Toen verenigden de Grieken van alle eilanden en van het gehele vasteland zich. Ook Lefkas streed mee onder de leiding van de sterke stadsstaat Athene tegen Perzië. Maar toen Athene ook daarna de leiding over andere steden en eilanden probeerde te behouden, verzetten deze zich daartegen. Lefkas wilde evenmin iets weten van suprematie van Athene. Maar Corfu steunde Athene juist; misschien om op die wijze onder het Korinthische bestuur uit te komen. Daardoor raakte Lefkas niet alleen in oorlog met Athene, maar eveneens met Corfu. Omstreeks 400 v.Chr. gaf Athene haar poging op om van alle steden en eilanden een staatkundige eenheid te vormen.

Wat Athene niet gelukt was, lukte koning Philippus van Macedonië wel. Hij onderwierp geheel Griekenland en vestigde een centraal gezag omstreeks 300 v.Chr. Dat Griekse, reeds aanwezige, culturele eenheidsgevoel werd ook een politiek en nationaal gevoel van verbondenheid. Omstreeks het begin van onze jaartelling waren de Romeinse keizers heer en meester over Griekenland. Die hebben overigens de Griekse cultuur vooral overgenomen. In heel het oostelijke deel van het Romeinse Rijk werd Grieks de lingua franca. En vanaf ± 300 n.Chr. is de residentie ook niet meer Rome, maar Byzantium, het tegenwoordige Istanbul. En sindsdien spreekt men ook niet meer over het Romeinse Rijk maar over het Byzantijnse Rijk. In Azië ontstond omstreeks 700 de islam. Die werd uiteindelijk een bedreiging voor zowel het Byzantijnse Rijk als voor de Grieks-orthodoxe kerk. Omgekeerd vonden de Turken het christelijke Europa juist een bedreiging. Het gevolg daarvan was dat in ± 1500 een heel groot deel van zuidoost Europa onderworpen was aan het islamitische Turkse Rijk. Zo ook het grootste deel van Griekenland. Maar Lefkas en nog enkele eilanden ontkwamen aanvankelijk aan die Turkse bezetting.

Net als op Corfu hadden de Venetianen op Lefkas een sterke vesting gebouwd om de Turken tegen te houden. Beiden, Venetianen en Grieken, waren beducht voor de Turken en dat maakte hen tot bondgenoten. Die Venetiaanse vesting bestaat nog steeds. Het is de Santa Mavra. Maar deze vesting dicht bij de hoofdstad van Lefkas kon de Turken niet voorgoed buiten de deur houden. Van ± 1480 tot ± 1680 waren de islamieten ook op Lefkas heer en meester. Daarna viel het weer in handen van Venetië, die de lakens uit bleef delen tot ± 1800. Kort daarvoor had in Frankrijk Napoleon de macht gegrepen en deze geweldenaar bezette, naast grote delen van West- en Midden-Europa, ook de Ionische eilanden. In West-Europa was men niet zo erg gesteld op Napoleon en in 1815 werd hij verslagen. De leiding van de oorlog tegen Napoleon berustte bij Engeland. Dit land nam dan ook het bestuur over de Ionische eilanden, waaronder Lefkas, over. In 1830 was Turkije verslagen en werd Griekenland een zelfstandige natie. Pas 34 jaar na de bevrijding van het Griekse vasteland, in 1864, stemde Engeland ermee in dat Lefkas samen met de andere Ionische eilanden met Griekenland verenigd werd.

Lefkas-stad

Als men op het eiland aankomt, kan het haast niet anders of men komt het eerst in de hoofdstad terecht, die net als het eiland ook Lefkas heet. De Grieken noemen eiland en stad echter Lefkada. Er wonen op het gehele eiland ca. 25.000 mensen, de stad telt ± 12.000 inwoners. Voor Griekse begrippen is de stad niet oud, maar wel erg gezellig. Het oudste monument even buiten de stad is het fort Santa Mavra.

Op Lefkas vindt u geen belangrijke archeologische bezienswaardigheden. Lefkas stad, heeft echter wel iets anders te bieden. Er zijn talrijke smalle, pittoreske straatjes met als hoofdstraat de Dörpfeldstraat, die alleen voor voetgangers bestemd is. Talloos zijn hier de winkels, de terrassen en de tavernes. Vlakbij is ook het stadsplein waar eveneens nooit een eind lijkt te komen aan de gezellige drukte. Vooral ‘s avonds is het hier goed toeven. Het is ook de ontmoetingsplaats van de Lefkadieten. Zij gaan hier naar toe "om te zien en gezien te worden".

Dit eindeloze flaneren langs de terrasjes is de traditionele “volta”. Wie geïnteresseerd is in cultuur, moet weten dat de stad enkele musea kent. Het Archeologisch Museum geeft veel informatie over het antieke Lefkas. Ook is er hier een zaal gewijd aan de opgravingen van de Duitse archeoloog Dörpfeld. In het Folkloristisch Museum is het een en ander te zien van ambachten die op het eiland beoefend werden. Religieuze Grieken trekken graag naar het Faneromeni-klooster. Maar ook voor niet religieuzen is deze wandeling naar de heuvel ten westen van de stad de moeite waard. Alleen al het uitzicht vanaf deze plek over de hele stad en omgeving tot op het vasteland loont de moeite. In de stadsbibliotheek wordt een verzameling bijzondere iconen bewaard. Voor een duik in zee vindt u vlakbij de stad het mooie Gyra- en het Agios Ioannis strand wat bij de molens ligt. Net buiten Lefkas-stad ligt een mooie jachthaven, gebouwd in de architectuur van de Ionische eilanden.